Taksim’de Eski Topçu Kışlasının Yeniden Ä°nÅŸasına Yönelik Proje ve Gezi Parkı’nın Ortadan Kaldırılmasına Ä°liÅŸkin DeÄŸerlendirme

Son günlerde kamuoyunu meÅŸgul eden en önemli kentsel meselelerden biri de, Ä°stanbul, Taksim Meydanı’ndaki Gezi Parkı’nın ortadan kaldırılıp, yerine aynı alanda 1930’lu yıllara kadar mevcut Eski Topçu Kışlası’nın yeniden inÅŸası giriÅŸimidir. Türkiye ICOMOS Milli Komitesi doÄŸrudan doÄŸruya kendi ilgi alanına giren ve uluslararası yükümlülüklerinden de birini teÅŸkil eden bu konu hakkında aÅŸağıdaki görüÅŸlerini açıklamayı zorunlu görmüÅŸtür:

1. Taksim Gezi Parkı, tarihsel mimari önemi baÄŸlamında -sadece bir yeÅŸil alan olmanın ötesinde-  Ä°stanbul’un en önemli ve korunmaya deÄŸer varlıklarından biridir. Onyıllardır kayıtsızlık ve duyarsızlıkla tahrip edilmeye ve aşındırılmaya devam etmesine raÄŸmen, hala önemini yitirmiÅŸ deÄŸildir. Dünyaca bilinen bir tasarımcı olan Henri Prost tarafından projelendirilmiÅŸtir ve Türkiye’de anıtsal-eksensel park planlama yaklaşımına sahip tek kamusal yeÅŸil alandır. Ortadan kaldırılması bir yana, restore edilerek, asli özellikleri iade edilmeli ve Türkiye kültür tarihinde hak ettiÄŸi yere yerleÅŸtirilmelidir.
2. Gezi Parkı ortadan kaldırılarak onun yerinde rekonstrüksiyonu hedeflenen Topçu Kışlası’nın yeniden yapımı koruma-restorasyon disiplininin ilkeleri baÄŸlamında sorunludur.

Birinci sorun ÅŸudur: Yok olmuÅŸ tarihsel yapıların rekonstrüksiyonu, ancak söz konusu yapıların mimari, inÅŸai, estetik düzey ve tarihsel anılar taşımak gibi gerekçelerle kaybının çok büyük olması halinde meÅŸrudur. Taksim Kışlası ise, kaybı bu kadar büyük anlam taşıyan bir yapı deÄŸildir. Åžayet yerinde duruyor olsaydı, kuÅŸkusuz, korunması gerekecekti. Fakat bu yitirilmiÅŸ yapının kent belleÄŸindeki önemi, yerine bir replikasını yapmayı gerektirecek kadar derinlikli ve güçlü deÄŸildir.

Ä°kinci sorun ise, yapının rekonstrüksiyonunu yapmanın ortaya sadece eskisi gibi gözüken, ama hiçbir rasyonel koruma ölçütüne göre tarihsel eser sayılmayacak bir yeni yapı çıkaracak olmasıdır. Türkiye kamuoyunda sık sık aksi gündeme gelmesine karşın, geçmiÅŸin görüntülerini yeniden üretmek tarihsel çevreyi ve mirası korumak demek deÄŸildir. Sadece bazı çok zorunlu hallerde hoÅŸgörülebilir bir taklit yapı inÅŸa etme giriÅŸimi olarak nitelenir.

Kaldı ki, hoÅŸgörüldüÄŸü hallerde bile, yok olmuÅŸ yapıların rekonstrüksiyonunu yapabilmek için, elde eski durum hakkında fikir verecek yeterli ve ayrıntılı belgeler ve veriler olması gerekir. Eski Taksim Topçu Kışlası için elde yalnızca bazı dış mekan fotoÄŸrafları vardır. Dönemine ait hiçbir gerçek inÅŸai ve mimari ayrıntısı, hatta tam boyutları bile, bilinmemektedir. Bu koÅŸullarda yeniden yapımı, tarihsel korumacılık ilkeleri açısından, Taksim’de bir “Disneyland” inÅŸa etmekten daha anlamlı ve ciddi bir sonuç vermeyecektir.
Yukarıdaki sakıncaları Türkiye kamuoyuna duyurmayı, çalışma alanımızın etik ve teknik ilkelerine aykırı bu geliÅŸmeye karşı durmamızın bir tarihsel zorunluluk oluÅŸundan ötürü gerekli görmekteyiz.

ICOMOS Türkiye Milli Komitesi  

http://www.icomos.org.tr/